Op de overdekte parking van DECATHLON zijn in het verleden al vaak illegale straatrace gehouden waarbij een van de bestuurders de controle over het stuur verloor en tegen een muur van de parking terecht kwam, met aanzienlijke schade tot gevolg. In dit artikel bespreek ik de juridische vragen die rijzen bij dergelijke voorvallen. Wat is het gevolg op strafrechtelijk gebied? Maar ook, wat met de schade aan de parking? Komt de BA-verzekering hiervoor tussen of zal de betrokken bestuurder hier voor moeten opdraaien?
1. Openbare weg of openbare plaats? Een belangrijk onderscheid
Bij dergelijke voorvallen wordt als grootste probleem opgeworpen dat deze straatraces op een private parking plaatsvinden waardoor de politie er machteloos tegenover zou staan. Dit vraagt enige duiding.
De Wegcode heeft twee inbreuken voorzien die van toepassing zijn op deelname aan een illegale straatrace of snelheidswedstrijd. Op deze artikelen wordt onder punt twee dieper ingegaan.
Nu, waar bij bovenvermelde situatie naar verwezen wordt als problematiek is dat de Wegcode uitsluitend van toepassing is op de ‘openbare weg’ hetgeen onderscheiden dient te worden van een ‘openbare plaats’. Indien een parking als een openbare plaats wordt beschouwd, zijn de artikelen van de Wegcode niet van toepassing én kunnen de deelnemers hiervoor strafrechtelijk niet vervolgd worden.
a. Openbare weg
Van het begrip ‘openbare weg’ bestaat geen wettelijke definitie. Het is dan ook aan de rechter om soeverein te oordelen of een concrete locatie hieronder valt. Het Hof van Cassatie heeft reeds geoordeeld dat een openbare weg een weg is die openstaat voor het verkeer, onafhankelijk van de officiële benaming, het uitzicht en het eigendomsrecht, waar het publiek in het algemeen toegelaten is om er te komen of er minstens geduld wordt.[1]
De vraag die dan rijst is of een parking als een openbare weg dient te worden beschouwd.
Het Hof van Cassatie heeft hierover reeds verscheidene malen geoordeeld. Onder andere dat een parkeerterrein dat voor alle weggebruikers zonder onderscheid toegankelijk is, als een openbare weg kan worden gekwalificeerd. Uit het feit dat het parkeerterrein is afgebakend en slechts tegen betaling toegankelijk is, neemt niet weg dat het geen openbare weg is voor zover vaststaat dat het voor alle weggebruikers, zonder onderscheid, toegankelijk is.[2]
b. Openbare plaats
Het begrip ‘openbare plaats’ is wel wettelijk omschreven. Artikel 28 van de Wegverkeerswet geeft aan dat onder een openbare plaats dient te worden verstaan: ‘de openbare weg, de terreinen toegankelijk voor het publiek en de niet-openbare terreinen die voor een zeker aantal personen toegankelijk zijn’.
Wetgeving die van toepassing is op openbare plaatsen, waaronder enkele artikelen van de wegverkeerswet, heeft m.a.w. een veel ruimer toepassingsgebied.
Ook hierover is al verscheidene rechtspraak van het Hof van Cassatie ter verduidelijking van dit begrip. Zo oordeelt Cassatie dat een parkeergarage die, al dan niet tegen betaling van huur- of staangeld toegankelijk is, een openbare plaats is.[3] Nochtans werd hierboven verwezen naar andersluidende rechtspraak.
En dat is bij dergelijke illegale straatraces gehouden op (private) parkings dan ook de discussie. Moet dit worden beschouwd als een openbare weg dan wel als een openbare plaats?
c. Vonnis rechtbank eerste aanleg Antwerpen, afdeling Antwerpen
Zoals aangegeven in de inleiding is het niet de eerste keer dat op de parking van Decathlon een illegale race wordt gehouden.
Op 3 februari 2023 velde de rechtbank van eerste aanleg Antwerpen, afdeling Antwerpen een vonnis voor gelijkaardige feiten op dezelfde parking.
In dit vonnis oordeelt de rechtbank dat de desbetreffende parking weldegelijk als een openbare weg dient te worden beschouwd. Dit wordt in het vonnis gemotiveerd door te stellen dat de parking vrij toegankelijk is. Eenieder kan daar komen parkeren of de parking oprijden. De rechtbank geeft hierbij een opsomming van concrete elementen waaruit met de vereiste zekerheid blijkt dat de parking voldoet aan de definitie van openbare weg.[4]
Of een locatie als een openbare weg dan wel een openbare plaats dient te worden beschouwd, is een veel gevoerde discussie. Belangrijk is dat dit onderscheid steeds concreet dient te worden beoordeeld. Het zal uiteindelijk de rechtbank zijn die haar oordeel hierover zal vellen. De vraag die in dit dossier vooral rijst is of een parking waar een bordje hangt enkel toegankelijk voor klanten van de betrokken winkel als toegankelijk voor eenieder dient te worden beschouwd. De rechtbank in Antwerpen oordeelde, bij gebreke aan een fysieke afsluiting waardoor eenieder toegang heeft tot de parking, alvast van wel.
2. Welke bestraffing is mogelijk?
Aan welke bestraffing dient iemand zich te verwachten bij de deelname aan een illegale straatrace? En zijn het enkel de bestuurders die zich aan een bestraffing kunnen verwachten of ook de toeschouwers en passagiers?
a. Artikel 50 en 10.4. van de Wegcode
In de Wegcode worden verscheidene artikelen voorzien die van toepassing zijn op illegale straatraces. De twee belangrijkste worden hier besproken.
Artikel 50 van de Wegcode betreft een verbod van alle races behoudens deze met een speciale toelating.
‘Behoudens speciale toelating van de wettelijk gemachtigde overheid zijn verboden op de openbare weg, alle snelheids- en sportwedstrijden, inzonderheid snelheids-, regelmatigheids- of behendigheidsritten of -wedstrijden.’
Bovendien betreft artikel 10.4. Wegcode een overtreding voor eenieder die een bestuurder aanspoort of uitdaagt te snel te rijden.
‘Het is verboden een bestuurder aan te sporen of uit te dagen overdreven snel te rijden.’
Zowel andere bestuurders, passagiers en zelfs toeschouwers kunnen een bestraffing oplopen o.b.v. dit artikel indien zij een bestuurder hebben aangespoord of uitgedaagd om overdreven snel te rijden.
b. Overtredingen van de vierde graad: welke bestraffing kan er worden opgelegd?
Inbreuken op deze artikelen worden beschouwd als overtredingen van de vierde graad. Dit is de zwaarste graad. Hiervoor kan de rechter volgende bestraffing opleggen:
– Een geldboete tussen 320,00 euro én 4.000,00 euro;
– Een rijverbod tussen 8 dagen tot 5 jaar
– Herstelexamens: theorie en praktijk;
– Herstelproeven: geneeskundig en psychologisch
3. Wat met de schade veroorzaakt aan de derden?
De aansprakelijkheid van de betrokken bestuurder zal moeten worden uitgemaakt.
Bovendien speelt voor de aansprakelijkheid en de vergoeding van de schade het onderscheid van openbare plaats en openbare weg minder een rol. Er werd al meermaals geoordeeld dat, ook op private terreinen of openbare plaatsen, de wegcode naar analogie dient te worden toegepast conform de algemene zorgvuldigheidsnorm van artikel 1382 (oud) B.W. De verkeersregels van de Wegcode zullen naar analogie worden toegepast om uit te maken of een bestuurder zich al dan niet als een normaal zorgvuldig en voorzichtig bestuurder in dezelfde omstandigheden heeft gedragen.
Hierbij is nogmaals een belangrijk element dat bij schade veroorzaakt ten gevolge van een illegale (straat)race nogmaals de toeschouwers, passagiers en andere bestuurder mede aansprakelijk kunnen worden gesteld o.g.v. artikel 10.4. van de Wegcode indien zij de betrokken bestuurder hebben aangespoord of uitgedaagd om te snel te rijden. Een kanttekening die dient te worden gemaakt, is dat de bewijslast niet altijd evident zal zijn.[5]
4. Zal de BA verzekering tussenkomen voor schade veroorzaakt aan de slachtoffers?
Ook op verzekeringsrechtelijk vlak rijzen er enkele vragen. Is de BA-verzekeraar gehouden tot tussenkomst bij schade ten gevolge van een illegale straatrace?
Artikel 4 van de WAM-wet bepaalt dat de er een uitsluiting kan worden voorzien voor de schade die voortvloeit uit het deelnemen van het motorrijtuig aan snelheids-, regelmatigheids- of behendigheidsritten of -wedstrijden waartoe van overheidswege verlof is verleend overeenkomstig artikel 8. Deze uitsluiting is m.a.w. enkel van toepassing op een toegestane wedstrijd.
Maar wat nu bij een illegale straatrace? De slachtoffers zullen vergoed worden door de BA-verzekering van de aansprakelijke bestuurder. Maar, de verzekeraar zal het recht hebben om verhaal uit te oefenen op zijn verzekeringsnemer. Dit wil zeggen dat de verzekeraar de vergoeding die zij heeft betaald voor de schade aan slachtoffers zal terugvragen aan de betrokken bestuurder. De verzekeraar zal wel een causaal verband moeten aantonen tussen de deelname aan de wedstrijd en het schadegeval.[6]
Zoals besproken in dit artikel kunnen er verscheidene juridische vragen rijzen bij dergelijke dossiers. Zowel op strafrechtelijk gebied als op burgerrechtelijk gebied kan de deelname aan een illegale straatrace grote gevolgen met zich meebrengen, zowel financieel als met betrekking tot het rijbewijs. Belangrijk is dat niet enkel de gevolgen voor de betrokkenen die deelnemen aan de straatraces aanzienlijk kunnen zijn. Echter, zoals dit voorval aantoont, brengen dergelijke illegale races tevens een groot gevaar voor anderen met zich mee.
Heb je zelf een dagvaarding, Proces-verbaal of uitnodiging tot verhoor ontvangen? Neem nu contact op met onze gespecialiseerde advocaat.
[1] Cass.(2e k.) 10 december 2013, Arr. Cass. 2013, afl. 12, 2724.
[2] Cass. (2e k.) 17 november 2020, RW 2020-21 (samenvatting), afl. 42, 1666.
[3] Cass. 5 maart 1980, Pas. 1980, I, 828.
[4] Corr. Antwerpen (afd. Antwerpen), 3 februari 2023, VAV 2023, afl. 3, 69.
[5] HELSEN, L., (De verkeersregels) Het KB van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer, in Verkeerszakboekje, Verkeersrecht, verzekeringen en schadebegroting, 1 – 84 (84 p.).
[6] Artikel 47, §1, 2° KB 16 april 2018 tot vaststelling van de voorwaarden van de verzekeringsovereenkomsten tot dekking van de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen.